Als conservator van Museum Dr8888 was ik al in een vroeg stadium betrokken bij de opzet van een tentoonstelling over Jan Frearks van der Bij. Museum Dr8888 heeft een grote collectie expressionistische kunst en dan met name die door kunstenaarsgroep Yn ‘e Line geproduceerd is. In 2018 – het jaar waarin Fryslân en Leeuwarden zich als culturele hoofdstad profileerden – was er in ons museum een grote tentoonstelling over het Fries expressionisme te zien. Uiteraard kende ik het werk van Van der Bij al vóór die tijd, maar bij deze expositie gingen we pas echt goed los op dit gebied.
Met het zoeken naar bruiklenen voor bovenstaande tentoonstelling werden de eerste contacten met de Stichting gelegd – er werd ons alle mogelijke medewerking verleend. Vervolgens werd me bij de tentoonstelling van het werk van Van der Bij in de Schierstins in 2019 meer dan eens duidelijk dat een solo-expositie op zijn plaats was en al pratend met de Stichting kwam het herdenkingsjaar 2022 naar boven.
Al deze vingeroefeningen hebben geleid tot de tentoonstelling Kracht en kleur – Jan Frearks van der Bij 1922-2013 die tot 25 april te zien is in Museum Dr8888. We hebben gekozen voor een overzicht van leven en werk van de kunstenaar op basis van kwaliteit en expressie – kracht en kleur om het zo maar te zeggen!
Er wordt mij op exposities vaak gevraagd naar een ‘lievelingswerk’ en daar heb ik meestal snel een antwoord op. Ook bij het werk van Jan Frearks van der Bij weet ik nog precies op welk moment bij mij het hart sneller ging kloppen. Als afvallige protestant weet ik maar al te goed dat je je religieuze opvoeding nooit helemaal van je af kunt schudden. Af en toe bij het horen van een kerklied of bij het zien van een afbeelding is er de herkenning en komt de emotie. Dat moment had ik bij het zien van de religieuze werken van Jan Frearks van der Bij, met hun Bijbelse onderwerpen geschilderd op het doek. Maar als de verhalen dan ook nog als mozaïek afgebeeld zijn op schoolgebouwen uit de wederopbouwtijd, dan worden het herinneringen aan een gelukkige en zorgeloze kindertijd, zij het in een heel ander deel van het land.
Het is niet bij alle tentoonstellingen dat er een directe persoonlijke link ontstaat met het werk en de kunstenaars, en het is ook niet altijd wenselijk. We zijn een professionele instelling en van een conservator mag een zekere neutraliteit gevraagd worden bij de keuzes voor de verschillende tentoonstellingen. Maar bij het werk van Jan Frearks van der Bij werd ik persoonlijk geraakt en heb ik me niet verzet. Mag het voor deze ene keer?
N.B. Speciaal voor de tentoonstelling Kracht en kleur – Jan Frearks van der Bij 1922-2013 is een tour samengesteld langs verschillende mozaïeken die nog in Smallingerland en omgeving te zien zijn. Op de routebeschrijving is via de afgebeelde QR codes per locatie verdere informatie te krijgen over het betreffende mozaïek. De folder is gratis te verkrijgen in het museum.
